Geschiedenis

Het Fonds van wijlen dr. Jacobus van Zanten is een onafhankelijke stichting die de nalatenschap beheert van de Haarlemse doopsgezinde geneesheer en lekenprediker Jacobus van Zanten, die leefde van 1658 tot 1750. Jacobus van Zanten bepaalde dat zijn nalatenschap in een fonds moest worden beheerd door vier van zijn doopsgezinde vrienden en dat alleen de revenuen mochten worden besteed aan turf en koren voor behoeftige leden van de Doopsgezinde Gemeente in Haarlem. De doelgroepen zijn later aanzienlijk verruimd. In de huidige tijd zijn “turf en koren” vertaald naar verwarming en voedsel. Ook projecten op het gebied van zonne-energie of schoon water worden gesteund. Daarnaast verleent het fonds giften voor kerkelijk of cultureel erfgoed en voor natuurbehoud en natuureducatie, bij voorkeur in Kennemerland.

De erflater Doctor Jacobus van Zanten

(Leiden, oktober 1658 – Haarlem, 15 november 1750)

Jacobus van Zanten was een zoon van Gijsbert Fransz, dekendrapier en diaken van de doopsgezinde gemeente te Leiden, en de hervormde Aefje Jacobsdochter van Adorp. Hij werd als kind hervormd gedoopt, en later nooit herdoopt. In Leiden studeerde hij theologie en geneeskunde; zijn dissertatie handelde in 1680 over ‘De Lethargo’.

In dat jaar werd hij arts in Haarlem en later lid van het in 1692 opgerichte Collegium Medico-Pharmaceuticum, dat toezicht hield op artsen, apothekers, vroedvrouwen en chirurgijns. Ook werd hij lid van de Hortus Medicus (de Stadskruidentuin, nu Prinsenhof). Toen veel later (in 1720) de leden van dat Collegium Medicum een standbeeld voor Laurens Jansz. Coster oprichtten in de Hortus Medicus, schreef Van Zanten daarvoor een Latijns lofdicht, dat op de sokkel nog te lezen is.

Op 25 april 1683 trouwde hij met Catharina Langedult, die reeds op 19 april 1684 overleed. Een huwelijkspenning (aanwezig in Teylers Museum) herinnert aan die dag.

In hetzelfde jaar 1683 werd hij, terwijl hij toch een grote verdraagzaamheid bezat, lid van de vrij conservatieve doopsgezinde gemeente De Blok (Klein Heiligland), waar hij ook diaken en liefdeprediker werd en jaarlijks meer dan dertig keer voorging in kerkdiensten. Deze gemeente was toen één van de ca. zes doopsgezinde stromingen in Haarlem; in 1784 zouden de toen nog bestaande groeperingen opgaan in de (huidige) Vereenigde Doopsgezinde Gemeente. Van Zanten stond in 1713 ook aan de wieg van een initiatief om een ‘secrete kas’ op te richten, waaruit bezoldigde leraren (predikanten) konden worden bekostigd, destijds in zijn kring een revolutionair idee. Omdat hij langzamerhand welgesteld was geworden, kon Van Zanten de eerste intekenaar van dat fonds voor predikantstractementen worden.

Jacobus van Zanten schreef enkele gelegenheidsgedichten en –liederen; gebeden; en een tractaat over de geschiedenis van het symbolum, de apostolische geloofsbelijdenis. Voorts vertaalde hij verschillende religieuze, theologische en wijsgerige verhandelingen.

Achtergrond foto.

De achtergrond van deze website is een foto van Michiel de Lugt in de rol van dr. Jacobus van Zanten bij de onthulling van een informatiebord voor het beeld van Lourens Jansz. Coster in het Prinsenhof te Haarlem op 15 november 2017.